|
'Pinkas,
Geschiedenis
van de joodse
gemeenschap in Nederland'
'Pinkas, hakehillot Holland' (English translation)
|
|
Pagina
553
"De negentiende en twintigste
eeuw
Voor zover bekend was slager Simon Izak de eerste in Strijen woonachtige jood. Deze slager kocht in 1777 een huis aan de Doolaartsdijk, de huidige Boompjesstraat. Hij nam later de achternaam Van Gelder aan. Ook Isaac Hartog nam in 1811 deze achternaam aan. Hij had twee kinderen. Ook Mozes Ligtenstein woonde toentertijd in Strijen. De joden van Strijen behoorden tot de joodse gemeente van Oud-Beijerland. Een zelfstandige joodse gemeente werd opgericht in 1857. Deze is altijd klein gebleven. De synagoge aan de Kerkstraat werd in 1857 gebouwd met financiele steun van de gemeente. Het is mogelijk dat de synagoge pas vijf jaar later is ingewijd. Een joodse school aan de Boompjesstraat werd gebouwd in 1874. De begraafplaats aan de Oud-Bonaventurasedijk in het noordelijk deel van het dorp, waar ook de joden van 's-Gravendeel/Puttershoek hun doden begroeven, werd in 1895 in gebruik genomen. Er zijn nog 23 zerken aanwezig. Het kerkbestuur bestond uit twee leden. De school had in 1911 vijf leerlingen. Het enige genootschap in de joodse gemeente was het begrafenisgenootschap Gemieloet Chasadiem. De joden voorzagen in hun onderhoud door middel van horlogemakerij, veehandel en vleeshouwerij en er was een joodse kruidenier. De vier gezusters Zwarenstein hadden een stoffenhandel een naaiden kleding. Phillip Zwarenstein was de oprichter van de sportvereniging ssv Be Quick. De bezettingsjaren en daarna Volgens gegevens van de burgelijke gemeente waren er in 1941 achttien joden en niet zestien, zoals in de landelijke statistieken werd vermeld. Zes Strijense joden doken onder bij boeren in de omgeving. Drie anderen, evenals twee onderduikers uit Den Haag, werden ontdekt (1) in het transformatorhuis van het gemaal Overwater aan de Waleweg. Met hulp van een advokaat uit Dordrecht veranderde de joodse Truus Zwarenstein, geboren in Nederlands-Indïe, haar naam in Teng-Teng (2). Zo ontdook ze de plicht tot het dragen van de jodenster. Haar man werd uit Westerbork vrijgelaten omdat hij gemengd gehuwd zou zijn (3). Ook haar zoon overleefde de bezetting. Vijftien joden uit Strijen zijn weggevoerd. Twaalf van hen werden vermoord in Auschwitz, de drie andere te Sobibor. Na de oorlog werd van de synagoge een woonhuis gemaakt. De joodse gemeente is in 1948 opgeheven en bij die van Rotterdam gevoegd. In 1988 heeft een groep vrijwilligers de joodse begraafplaats opgeknapt. Het onderhoud wordt verzorgd door de burgelijke gemeente. Joden in de omgeving In 1817 was er in Numansdorp een kerkgang onder leiding van kerkmeester Izaak Simons. Men kwam in het huis van een van de leden bijeen. De groep werd in 1863 niet als zelfstandige gemeente erkend omdat zij niet in staat was de hoge bijdrage te voldoen aan de Hoofdcommissie. Ook was zij niet in staat een synagoge te bouwen, noch deze te onderhouden. In 1889 hebben er 28 joden gewoond, het hoogste aantal ooit. (1) Ik heb altijd begrepen dat ze waren verraden. (2) Truus Zwarenstein bestaat niet. Mijn oma (Cornelia Helena (Nellie) Kleinkramer-Zwarenstein-Teng-Teng) was in Nederlands-Indië geboren. Over het ontduiken van de plicht tot het fdragen van de jodenster heb ik nooit iets gehoord. (3) Mijn grootvader is nooit opgepakt geweest. Hij heeft ondergedoken gezeten in de Biesbosch. |
| 'Pinkas, History of the jewish community in the Netherlands' |
| Page
553 As far as we know was butcher Simon Izak the first jew that lived in Strijen. This butcher bought in 1777 a house on the Doolaartsdijk, now known as the Boompjesstraat. He later took on the last name van Gelder. Isaac Hartog also took on this last name in 1811. He had two children. Mozes Ligtenstein also lived in Strijen at that time. The jews of Strijen belonged to the jewish community of Oud-Beijerland. A independent jewish community was founded in 1857. It always remained a small cummunity. The synagoge in the Kerkstraat was build in 1857 with financial support of the community. It is possible that the synagoge was inaugurated five years later. A jewish school in the Boompjesstraat was build in 1874. The cemetary on the Oud-Bonaventurasedijk in the northern part of the village, were the jews from 's-Gravendeel/Puttershoek also burried their dead, was inaugurated in 1895. There are still 23 tombs. The 'churchboard' had two members. The school had five pupils in 1911. The only organisation in the jewish community was the funeralorganisation Gemieloet Chasadiem. The jews worked as watchmakers, cattletraders and butchers and there was a jewish grocerystore. The four sisters Zwarenstein had a fabric trade and sowed clothes. Phillip Zwarenstein was the founder of the sportsclub Be Quick. The years of the occupation and thereafter According to what was known to the local civil authority, there were eightteen jews in 1941 and not sixteen, as is mentioned in the national statistics. Six jews of Strijen went into hiding in the surrounding farms. Three others, as well as two people in hiding from The Hague, were discovered (1a) in the waterworks Overwater at the Waleweg. With the help of a lawyer from Dordrecht, the jewish Truus Zwarenstein, born in Indonesia, changed her name to Teng-Teng (2a). Like this she wasn't forced to wear the yellow star. Her husband was released from Westerbork because he was married with a non-jew (3a). Het son also survived the occupation. Fifteen jews from Strijen were deported. Twelve of them were murdered in Auschwitz, the three others in Sobibor. After the warr the synagogue was turned into a residence. The jewish community was suspended and added to the community of Rotterdam. In 1988 a group of volunteers restorated the jewish cemetary. Maintanance is being done by the civil local authority. Jews in the surroundings In 1817 there was a community in Numansdorp under supervision of churchmaster Izaak Simons. They would gather in the house of one of the members. The group was in 1863 not recognized as a independant community because it wasn't able to pay the high contributions to the Highcommission. Neither were they capable of building a synagogue or maintaining it. In 1889 there were 28 jews living there, the highest number ever. (1a) I have always understood that they were betrayed. (2a) Truus Zwarenstein doesn't exist. My grandmother (Cornelia Helena (Nellie) Kleinkramer-Zwarenstein-Teng-Teng) was born in Indonesia. I never heard she didn.t have to wear the star of David. (3a) My grandfather was never caught. He was in hiding in the Biesbosch. |
|
aantal joden/ number of jews |
totale
bevolking/ total population |
|
| 1819 | 19 |
2.080 |
| 1840 |
35 |
2.689 |
| 1869 |
56 |
3.833 |
| 1899 |
50 |
4.045 |
| 1930 |
26* |
6.140* |
| 1941 |
16 |